รู้จักตัวตน หนึ่งฤทัย สระทองเวียน โค้ชผู้พาบอลไทยไปฟุตบอลโลก

ภาพของเด็กหญิงตัวเล็กวิ่งไล่เตะบอลกับเด็กผู้ชายอาจไม่เป็นที่คุ้นตาของหลายๆ คน นั่นคือชีวิตวัยเยาว์แสนสนุกของเด็กหญิงหนึ่งฤทัย สระทองเวียน ทุกวันนี้เธอยังจำได้ดีว่าสมัยเด็กเพื่อนผู้ชายไม่ว่าใครมักเลือกเธอให้อยู่ในทีมของเขา ในฐานะกองหน้าตัวเก่ง ฟุตบอลเป็นกีฬาที่เธอชื่นชอบและเล่นมาอย่างต่อเนื่อง จวบจนถึงวัยเรียนมหาวิทยาลัย แม้ว่าจะหันเหไปเล่นกีฬาอื่นเช่นกรีฑาหรือเป็นนักฮอกกี้ทีมชาติไทย แต่ในที่สุดก็หวนกลับมาสู่เส้นทางลูกหนัง จากนักฟุตบอลหญิงทีมชาติไทยก้าวไปสู่การเป็นโค้ชฟุตบอลหญิงทีมเยาวชน ก่อนสร้างชื่อจากการเป็นหัวหน้าผู้ฝึกสอนทีมฟุตบอลหญิงทีมชาติไทยชุดใหญ่ ที่สามารถพาทีมไปแข่งฟุตบอลโลกรอบสุดท้ายถึงสองครั้ง และล่าสุดเพิ่งได้รับการแต่งจากสมาคมกีฬาฟุตบอลแห่งประเทศไทยฯ ให้ทำหน้าที่ผู้ช่วยหัวหน้าผู้ฝึกสอนทีมฟุตบอลชาย ทีมชาติไทยชุดใหญ่ ซึ่งนับเป็นผู้หญิงรายแรกที่มีโอกาสทำหน้าที่นี้...

เด็กหญิงวิ่งไล่ลูกฟุตบอล

“ในกลุ่มพี่น้องส่วนใหญ่เป็นผู้ชายทั้งนั้น เวลาพวกเขาไปเล่นฟุตบอลก็จะชวนเราไปด้วย เราก็เลยได้เล่นฟุตบอลกับเพื่อนผู้ชายตั้งแต่เด็ก”

โค้ชหนึ่งเกิดเมื่อปี พ.ศ. 2515 เธอเป็นคนอำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม ขณะที่เด็กผู้หญิงทั่วไปอาจจับกลุ่มเล่นอะไรกันกุ๊กกิ๊ก ความสุขของเธอกลับอยู่ในสนามฟุตบอล ซึ่งมีเด็กผู้ชายวิ่งไล่เตะบอลกันอุตลุด

“เราเล่นเป็นกองหน้ามาตลอด ตอนนั้นเตะบอลกับเด็กผู้ชายก็ไม่ได้รู้สึกแตกต่างอะไร เพื่อนก็มักเลือกเราไปอยู่ข้างเขาเสมอ เลยรู้สึกว่าตัวเองมีความสำคัญ แต่สิ่งหนึ่งที่ลำบากคือ แม่ไม่ค่อยอยากให้เล่น เพราะเขามองว่าเด็กผู้หญิงไปเตะบอลกับเด็กผู้ชาย แต่ก็ไม่ได้ห้ามอะไร”

ด้วยความเป็นเด็กที่ชอบกีฬา เธอยังเล่นตะกร้อกับเพื่อนในหมู่บ้าน รวมทั้งเล่นกรีฑาให้โรงเรียนตอนอยู่ชั้นมัธยม จวบจนได้เข้ามาเรียนที่กรุงเทพฯ โดยเป็นนักกรีฑาโควตาช้างเผือกของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เธอยังคงชื่นชอบและเล่นฟุตบอลมาอย่างต่อเนื่อง

อย่างไรก็ตามกีฬาที่ทำให้หนึ่งฤทัยเริ่มมีชื่อเสียงไม่ใช่กรีฑาหรือฟุตบอล แต่เป็นฮอกกี้

โค้ชหนึ่งเล่าว่าเธอเล่นฮอกกี้อยู่ถึงสิบกว่าปี เริ่มจากมีเพื่อนชวนไปเล่น เธอทำได้ดีกระทั่งมีชื่อติดทีมชาติ เคยคว้าแชมป์เหรียญทองซีเกมส์ที่จังหวัดเชียงใหม่เป็นเจ้าภาพ เมื่อปี พ.ศ. 2538 รวมทั้งยังเป็นนักกีฬาฮอกกี้สังกัดสโมสรตำรวจอีกด้วย

ถึงแม้การรับราชการตำรวจดูจะช่วยรับประกันความมั่นคงของชีวิต แต่แล้วก็มีจุดเปลี่ยนทำให้หนึ่งฤทัยได้กลับมาบรรจบกับฟุตบอลอีกครั้ง

จากนักฮอกกี้สู่โค้ชฟุตบอลหญิง

“ตอนรับราชการตำรวจอยู่ เราคิดว่าตัวเองเรียนจบคณะศึกษาศาสตร์ พลศึกษา ถ้าได้เป็นข้าราชการครู โอกาสเติบโตในชีวิตราชการน่าจะตรงสายงานมากกว่าการเป็นตำรวจ เลยไปสอบเป็นข้าราชการครู แล้วได้รับการบรรจุที่โรงเรียนกีฬา จังหวัดขอนแก่น”

โค้ชหนึ่งเล่าถึงจุดเปลี่ยนในชีวิต เธอเริ่มต้นด้วยการเป็นโค้ชกรีฑาให้โรงเรียน นอกจากนั้นยังกลับมาเล่นฟุตบอล แล้วทำได้ดีจนมีโอกาสติดทีมชาติ

“มีอยู่ช่วงหนึ่งที่โรงเรียนต้องส่งทีมฟุตบอลหญิงเข้าร่วมการแข่งขัน ซึ่งตอนนั้นเรากลับมาเล่นฟุตบอลแล้ว ผู้อำนวยการโรงเรียนเห็นว่าเราเป็นนักฟุตบอลหญิง น่าจะนำทีมนักเรียนไปแข่งได้ดี ก็เลยมอบหน้าที่นี้ให้ นั่นคือครั้งแรกที่ได้เป็นผู้ฝึกสอนฟุตบอลหญิงค่ะ”

แรงผลักดันในการทำงานโค้ชของหนึ่งฤทัย ยังมาจากประสบการณ์เป็นนักฟุตบอลของเธอด้วย “ตอนที่เราได้ไปเล่นเอเชียนเกมส์ ไปเล่นซีเกมส์ เรารู้สึกว่าเราได้พัฒนาช้า คือมาเล่นตอนโตแล้ว ก็เลยทำให้ย้อนกลับมาคิดว่า ถ้าเรามาเป็นโค้ชก็อยากจะพัฒนานักฟุตบอลตั้งแต่เขายังเด็ก”

“นับจากปี 2544-2564 ก็ 20 ปีแล้วที่เราสร้างทีมฟุตบอลหญิงให้โรงเรียนกีฬา จังหวัดขอนแก่น ซึ่งก็ประสบความสำเร็จมาอย่างต่อเนื่อง ทีมได้แชมป์ในทุกรายการที่จัดการแข่งขันในประเทศไทย และที่สำคัญที่สุดคือเด็กของเราก้าวไปเป็นกำลังสำคัญให้กับทีมชาติไทย”

ความฝันที่เป็นจริงของฟุตบอลหญิงทีมชาติไทย

ด้วยผลงานที่โค้ชหนึ่งได้พัฒนานักเตะเยาวชนหญิงมาอย่างต่อเนื่อง ทำให้มีผู้ใหญ่ในวงการมาชักชวนเธอไปเป็นทีมงานผู้ฝึกสอนฟุตบอลหญิงทีมชาติในที่สุด โดยเริ่มต้นจากชุดเยาวชน

“เพราะเราทำทีมโรงเรียนในระดับเยาวชนประสบความสำเร็จ ได้แชมป์หลายรายการด้วยกัน ทางสมาคมกีฬาฟุตบอลแห่งประเทศไทยฯ โดยท่านนายกวรวีร์ มะกูดี และพี่นฤมล (ศิริวัฒน์) เห็นว่าเราอยู่กับนักกีฬาเยาวชนมาตลอด ก็มอบหมายให้เป็นผู้ฝึกสอนทีมฟุตบอลหญิงทีมชาติไทยในรุ่นเยาวชน คือเป็นโค้ชมาทั้งในรุ่น 12, 13, 14, 15, 16 ปี ทำมาเกือบสิบปี ซึ่งเราก็วางรากฐานในการพัฒนาเยาวชนมาทั้งหมด”

กระทั่งปี 2014 เมื่อโอกาสเปิดและเงื่อนไขหลายอย่างลงตัว โค้ชหนึ่งก็ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นหัวหน้าผู้ฝึกสอนทีมฟุตบอลหญิงทีมชาติไทยชุดใหญ่ แล้วเธอก็ประสบความสำเร็จครั้งยิ่งใหญ่ หลังจากนำทีมเอาชนะเวียดนาม 2-1 ในศึกฟุตบอลหญิงชิงแชมป์เอเชีย 2014 แล้วคว้าอันดับ 5 มาครอง จนทำให้ “ทัพชบาแก้ว” สามารถสร้างประวัติศาสตร์ไปเล่นรอบสุดท้าย ฟุตบอลโลกหญิง 2015 ที่ประเทศแคนาดา ได้เป็นครั้งแรก

“อาจเป็นเพราะเราดูแลนักฟุตบอลมาตั้งแต่ชุดอายุไม่เกิน 16 ปี คือดูมาเป็นสิบปีอยู่แล้ว เพราะฉะนั้นเด็กที่ขึ้นมาสู่ทีมชาติชุดใหญ่ ก็คือเด็กที่เคยฝึกซ้อมกับเรามา ทำให้รู้จักนิสัยใจคอ วิธีการเล่น จุดอ่อนจุดแข็งของแต่ละคน เราจึงทำงานง่ายค่ะ” โค้ชหนึ่งเผยเบื้องหลังความสำเร็จ

หลังจากนั้นโค้ชหนึ่งเว้นว่างจากงานโค้ชเพื่อไปเรียนต่อ กระทั่งมีคำว่าดอกเตอร์นำหน้าชื่อ เมื่อจบการศึกษาปริญญาเอกด้านการบริหารจัดการกีฬา จากมหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม ก่อนหวนกลับมาเป็นโค้ชทีมฟุตบอลหญิงทีมชาติไทยชุดใหญ่อีกรอบ ในรายการฟุตบอลหญิงชิงแชมป์เอเชีย 2018 แล้วสามารถนำทีมคว้าอันดับ 4 จนได้สิทธิ์ผ่านเข้าไปเล่นรอบสุดสุดท้าย ฟุตบอลโลกหญิง 2019 ที่ประเทศฝรั่งเศส

กล่าวได้ว่า การได้ไปเล่นฟุตบอลโลกรอบสุดท้ายถึงสองครั้งติดต่อกัน ทำให้ฟุตบอลหญิงในเมืองไทยได้รับความนิยมมากขึ้นอย่างไม่เคยมีมาก่อน โค้ชหนึ่งพูดถึงเรื่องนี้ว่า

“ในปัจจุบันเด็กผู้หญิงชอบเล่นฟุตบอลกันเยอะมาก อย่างแรกคือตอนนี้ผู้ปกครองให้การสนับสนุนมากขึ้น สังคมให้การยอมรับเด็กผู้หญิงที่เล่นฟุตบอลมากขึ้น ตลอดจนมีการจัดการแข่งขันฟุตบอลหญิงเยอะขึ้น เด็กก็จะมีผลงานที่นำไปต่อยอด เช่น ได้รับทุนการศึกษา เข้าเรียนด้วยโควตานักกีฬา หรือไปเป็นนักกีฬาอาชีพ ตลอดจนเป็นนักฟุตบอลทีมชาติไทย ก็เลยมีช่องทางที่เขาเห็นว่าถ้ามาเล่นฟุตบอลแล้ว เขามีโอกาสเติบโตและพัฒนาไปตามเส้นทางที่เขาอยากเป็น”

โค้ชผู้หญิงที่คุมทีมฟุตบอลชาย

ล่าสุดในปี 2021 ชื่อของโค้ชหนึ่งก็ได้รับความสนใจอีกครั้งในแวดวงฟุตบอลไทย ในยุคที่ทีมฟุตบอลชาย ทีมชาติไทยชุดใหญ่ มีผู้จัดการทีมคือ “มาดามแป้ง” นวลพรรณ ล่ำซำ และมีการเปลี่ยนแปลงทีมผู้ฝึกสอน โดยเฮดโค้ชที่มาแทน อากิระ นิชิโนะ ก็คือ มาโน โพลกิง ส่วนผู้ช่วยเฮดโค้ชคนไทยสองราย ได้แก่ “เซอร์เด็จ” จเด็จ มีลาภ และ หนึ่งฤทัย สระทองเวียน 

เธอได้พูดถึงภารกิจสำคัญที่เป็นความท้าทายครั้งใหม่นี้ว่า “สำหรับน้องๆ นักฟุตบอลทีมชายซึ่งเรายังไม่เคยเจอกัน เรายังไม่เคยสอนน้องกลุ่มนี้ ก็อาจจะเหมือนเด็กนักเรียนได้เจอครูใหม่ ก็ต้องมีการปรับบ้าง ขึ้นอยู่กับหัวหน้าผู้ฝึกสอนว่าจะมอบหมายให้เราทำอะไร ซึ่งคิดว่าไม่มีปัญหา เพราะเรื่องวิธีการสอนฟุตบอล การโคชชิ่ง มันเป็นสิ่งที่โค้ชต้องมีอยู่แล้ว”

ในโอกาสนี้โค้ชหนึ่งยังมองถึงภาพรวมและการพัฒนาของฟุตบอลไทยในช่วงที่ผ่านมาด้วยว่า “การพัฒนาของนักกีฬา มันควรจะสอดคล้องกับการบริหารจัดการของสมาคมกีฬาฟุตบอลฯ หรือองค์กรที่เกี่ยวข้อง หลังๆ มาทีมชาติไทยไปแข่งแล้วอาจไม่ค่อยประสบความสำเร็จ มันมีปัจจัยหลายอย่าง เช่นจะเห็นได้ว่าฟุตบอลลีกของเรามีช่วงเวลาแข่ง ช่วงเวลาหยุดพัก ไม่สอดคล้องกับทัวร์นาเมนต์ในระดับชิงแชมป์เอเชีย อย่างเช่นทีมชาติชุด U23 ของเราที่ไปแข่ง แต่ฟุตบอลไทยลีกยังเตะอยู่เลย ทำให้ผู้เล่นสำคัญไม่ได้ไปด้วย”

“อีกเรื่องหนึ่งอย่างที่เคยมีคนถามว่า ปรัชญาในการเล่นของทีมชาติไทยคืออะไร ถ้าเรามีทิศทางที่แน่นอนแล้ว ก็จะต้องสร้างเป็นยุทธศาสตร์ที่ทีมทุกระดับของประเทศต้องพัฒนาเด็กขึ้นมาให้เล่นไปในแนวทางเดียวกัน ตอนนี้มองว่าทีมชาติไทยชุดใหญ่ยังไม่มีปรัชญาการเล่นที่ชัดเจน ส่วนใหญ่เปลี่ยนแปลงตามหัวหน้าผู้ฝึกสอน ซึ่งตรงนี้เป็นสิ่งที่โค้ชผู้มีประสบการณ์ หรือผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่ายต้องช่วยกันคิด”

ขณะเดียวกันการเป็นโค้ชผู้หญิงที่เข้ามาคุมทีมฟุตบอลชาย โค้ชหนึ่งไม่ได้มองว่าความแตกต่างดังกล่าวเป็นปัญหาหรือข้อจำกัดแต่อย่างใด “หากมองกลับกัน ในทีมฟุตบอลหญิงยังมีโค้ชผู้ชายเยอะแยะไป เพราะถ้ามองในแง่ความเป็นครู เราก็ไม่ต้องไปเลือกหรอกว่าต้องไปสอนนักฟุตบอลหญิงหรือชาย ครูมีหน้าที่ถ่ายทอดความรู้ ถ้าเรามีความรู้เรื่องฟุตบอลก็สามารถสอนนักฟุตบอลได้”

ความสุขของครูสอนฟุตบอล

คงกล่าวได้เต็มปากว่า “โค้ชหนึ่ง” หนึ่งฤทัย สระทองเวียน นับเป็นบุคลากรคุณภาพอีกคนของวงการฟุตบอลไทย จากผลงานที่ทำมาต่อเนื่อง รวมทั้งความพยายามพัฒนาตัวเองอยู่เสมอ นอกจากดีกรีปริญญาเอกด้านบริหารจัดการกีฬาแล้ว เธอยังผ่านการอบรมโค้ชฟุตบอลระดับโปรไลเซนส์ เมื่อปี 2018

“การอบรมโปรไลเซนส์มีประโยชน์ตรงที่เราได้ทบทวนความรู้เดิมตั้งแต่ระดับ ซี-บี-เอ ไลเซนส์ และเราได้เรียนกับคนที่มีประสบการณ์มากกว่า รวมทั้งความรู้ใหม่ที่ได้มาเพิ่ม ซึ่งเน้นในเรื่องการบริหารจัดการเยอะ ทำให้เรามีมุมมองที่กว้างขึ้น แต่โดยส่วนตัวคิดว่าตัวเองยังรู้ไม่หมด ทุกวันนี้ยังต้องศึกษา โดยเฉพาะกีฬาฟุตบอลมันเป็นโมเดิร์น มีความทันสมัย มีการปรับเปลี่ยนเทคนิคแทคติกอยู่ตลอดเวลา โดยเฉพาะในทัวร์นาเมนต์ที่สำคัญอย่างฟุตบอลโลก หรือฟุตบอลชิงแชมป์เอเชีย ตรงนี้เราก็พยายามศึกษา และนำมาปรับใช้กับการทำงานของตัวเอง”

ทว่าหากย้อนกลับไปในวัยเด็ก โค้ชหนึ่งเผยว่าเธอไม่เคยคิดฝันหรือตั้งเป้ามาก่อนว่าตัวเองอยากเป็นนักฟุตบอลหญิง หรือได้มาเป็นโค้ชฟุตบอลทีมชาติไทย เพียงแต่ชอบที่ได้ออกไปวิ่งเล่นกับเพื่อน สนุกและมีความสุขกับฟุตบอล ซึ่งมันเป็นความรู้สึกที่สืบเนื่องมาถึงวันนี้ที่เธอทำงานฟุตบอลอย่างเต็มตัว

“ความสุขที่เราได้จากฟุตบอลคือ เราได้สังคม เราได้เพื่อน พอเข้ามาอยู่ในสังคมฟุตบอล เรารู้สึกว่ามีเพื่อนผู้ชายมากกว่าเดิม ถ้าเป็นวิถีชีวิตด้านอื่นมันก็คนละอารมณ์ความรู้สึก แต่พอเราเข้ามาสู่ฟุตบอลเมื่อไหร่ เหมือนว่าเราไม่ค่อยเกร็ง เราเป็นธรรมชาติในการลงมาเล่นฟุตบอล ไปเป็นโค้ช ไปสอนนักกีฬา รู้สึกว่าเราทำแล้วไม่ขัดกับตัวเอง” โค้ชหญิงแห่งทัพช้างศึกกล่าว